Cesarstwo Bizantyjskie

Stan Rycerski

Rycerze posiadali specjalny status społeczny i byli przedstawicielami uprzywilejowanej warstwy feudalnej. Jako wasale – osoby podlegające zwierzchności swojego seniora – zobowiązani byli do pełnienia służby wojskowej i do ochrony swojego pana w zamian za przywileje. Ich postępowanie opierało się na specjalnym etosie z uwzględnieniem kodeksu rycerskiego. Godność rycerza była nadawana giermkowi podczas ceremonii pasowania.

W XIII i XIV wieku rycerstwo przekształciło się w szlachtę. W większości państw europejskich tytuł rycerski stał się jednym z niższych tytułów szlacheckich, np. we Francji jako – chevalier, w Niemczech i Monarchii Austro-Węgierskiej – Ritter, w Wielkiej Brytanii – knight . W Polsce z uwagi na zasadę równości szlacheckiej rycerstwem tytułowano ogół szlachty, stosując też określenia kawaler (tytuł szlachecki) lub formę łacińską – equitus.

Pasowanie na rycerza
(akolada)

Zwyczaj pasowania powstał we wczesnym średniowieczu i był m.in. skutkiem oddziaływania Kościoła katolickiego na etykę rycerską. Pierwotnie, w wieku IX i X, królowie frankijscy w chwili koronacji otrzymywali broń, podobnie niemiecki król Otton I Wielki w czasie koronacji wziął swój miecz z ołtarza. Jednak w miarę upływu stuleci zaliczenie do grona pełnoprawnych rycerzy – świeckiego zbrojnego ramienia kościoła – wymagało spełnienia coraz większej liczby warunków i coraz bardziej skomplikowanej ceremonii. Najważniejsze warunki to osiągnięcie przez chłopca odpowiedniego wieku i odbycie przezeń należytego stażu w charakterze rycerskiego sługi – giermka. Z kolei sama ceremonia z początku była bardzo uproszczona, wystarczało uderzenie przez innego rycerza dłonią w kark lub w policzek. Później jednak uroczystości pasowania stawały się często coraz bardziej rozbudowane i wyszukane, choć nigdy nie wytworzył się jakiś sztywno ustalony ceremoniał. Nie było nawet ustalone, kto mógł pasować młodzieńca na rycerza: czasem był to inny rycerz, czasem kapłan. Święto pasowania często urządzano w Zielone Świątki, co – oprócz sprzyjającej wiosennej pogody – miało przywoływać wspomnienie zesłania Ducha Świętego na apostołów, podkreślając mistyczny i religijny aspekt uroczystości.

Według trzynastowiecznego biskupa Mende we Francji, Wilhelma Duranda, który zapisał przebieg uroczystości z 1295 roku, w przeddzień uroczystości adept rycerstwa odbywał oczyszczającą kąpiel w łaźni spędzając następnie noc w czystej pościeli. Rano wkładał białą – symbolizującą czystość – odzież, na którą zakładał wierzchnie odzienie w kolorze krwi, którą miał przelewać i brunatne obuwie – w kolorze ziemi, do której każdy musi wrócić. Potem następowało poświęcenie miecza i reszty uzbrojenia z towarzyszeniem licznych modlitw. Miecz ten wręczano rycerzowi, który chował go do pochwy i przypinał giermkowi – adeptowi rycerstwa – do pasa. W tym momencie obecni na uroczystości wymieniali znak pokoju, a na koniec biskup uderzał lekko młodego rycerza nakazując mu odrzucenie pokus diabelskich, czujność i wierność Chrystusowi. W tym momencie młodzieniec mógł już wejść w szeregi innych rycerzy, a ci przypinali mu ostrogi, która to czynność nie była jednak już zaliczana do religijnej części ceremonii.

Ceremonię w zakonach rycerskich, odprawianą przy przyjmowaniu nowych członków gdy wielki mistrz obejmował nowicjusza, kładąc mu ręce na szyi nazywano też akoladą (ad collum); w szerszym znaczeniu termin ten oznacza ceremonię pasowania na rycerza.

Poczet Rycerski

Zwany też kopią, to ukuty w średniowieczu termin na określenie rycerza i jego świty. Poczet składał się z co najmniej dwóch jeźdźców (gdy rycerzowi towarzyszył tylko jeden giermek), przy czym poczty możnych i władców były wielokrotnie większe, licząc nawet kilkadziesiąt koni. Przeciętny jednak poczet składał się zazwyczaj z rycerza, dwóch osłaniających jego boki pocztowych (giermków) i dwóch do czterech zbrojnych sług trzymających się nieco z tyłu dla zapewnienia czołowej trójce dodatkowej osłony, dostarczenia lub wymiany na inny oręża, odprowadzania do tyłu rannych. Z dala – ale w zasięgu wzroku – trzymało się kilku "luzaków" gotowych w każdej chwili podprowadzić świeże konie.

Najlepiej uzbrojony i okryty był rycerz. On też tylko miał prawo do tarczy z wymalowanym na niej własnym znakiem herbowym. Inni członkowie pocztu nosili natomiast jego "barwy", czyli stroje w barwach herbowych. Uzbrojenie było różne w różnych epokach, ale generalnie można przyjąć, iż broń pocztowych – zarówno zaczepna, jak i obronna – niewiele odbiegała od broni rycerza, a różniła się przede wszystkim jakością wykonania i brakiem bogatego zdobienia. Podobnie było z okryciem – czyli zbroją – równie solidnym, choć mniej finezyjnym.

Poczet (nie zaliczano doń – często licznej – czeladzi obozowej) był własnością rycerza, przy czym stosunki były najczęściej dość familiarne, pocztowy (giermek) miał bowiem szansę na otrzymanie w przyszłości pasa i ostróg rycerskich; ponadto wspólny los i niebezpieczeństwo na polu bitwy zbliżały. Poczty rycerskie zniknęły z pól bitewnych Europy wraz z pojawieniem się broni palnej i wielotysięcznych armii zaciężnych, przetrwały natomiast w Polsce – w chorągwiach husarskich, pancernych i późniejszej Kawalerii Narodowej, w której oprócz towarzyszy służyli pocztowi.