Witaj, wędrowcze, w temie Armeniakon! Jest to jeden z najludniejszych, jeden z największych temów naszego Cesarstwa Bizantyjskiego. Rozciąga się po całej północno wschodniej części półwyspu anatolijskiego. Ziemie naszego temu to zróżnicowane tereny: północno-wschodnich wybrzeżach są położone żyzne niziny, przecinane licznymi pięknymi i czystymi rzekami, zaś w głębi lądu rozpościerają się tereny wyżynne, pokryte górami, pustyniami i stepami, na których pasterze pasą swe trzody. Gdzieniegdzie uświadczyć można również zbiorowiska drzew tworzących lokalne lasy. Natomiast w dolinach rzek rolnicy pracowicie uprawiają jęczmień i pszenicę, winorośl, bawełnę, figi, oliwki oraz liczne inne rośliny. To między innymi tutaj powstają dobre (nie licząc najlepszych italijskich i cypryjskich) wina, choć daleko im do sławnych owoców szczepów Kartwelii.
Stolicą tematu była Amaseia.
Historycznie Amaseia była stolicą królów Pontu do około 183 r. p.n.e. Amaseia została zdobyta przez rzymskiego Lukullusa w 70 r. p.n.e. z Armenii i szybko została uczyniona przez Pompejusza wolnym miastem i centrum administracyjnym jego nowej prowincji Bitynii i Pontu.
W tym czasie Amaseia była kwitnącym miastem, domem myślicieli, pisarzy i poetów, a jeden z nich, Strabon, pozostawił pełny opis Amasei w okresie od 60 r. p.n.e. do 19 r. n.e. Około 2 lub 3 r. p.n.e. została włączona do rzymskiej prowincji Galacja, w okręgu Pontus Galaticus. Około 112 roku cesarz Trajan uznał ją za część prowincji Kapadocja.
Później, w II wieku, zyskało tytuły "metropolii" i "pierwszego miasta". Po podziale Cesarstwa Rzymskiego przez cesarza Dioklecjana miasto stało się częścią Cesarstwa Wschodniorzymskiego. W tym czasie zamieszkiwała ją głównie ludność greckojęzyczna.
Położenie miasta w stromej dolinie sprawia, że miasto jest górską twierdzą, łatwą do obrony, a co za tym idzie, Amasya ma długą i wybitną historię.
Temem rządził stratēgos, który wraz ze stratēgoi z temów anatolijskich i trackich znajdował się w pierwszym rzędzie stratēgoi, pobierając roczną pensję w wysokości 40 funtów złota.
W IX wieku armia temu liczyła około 9000 ludzi i obejmowała 17 twierdz. Jego wielkość i strategiczne znaczenie na północno-wschodniej granicy Cesarstwa Bizantyjskiego z muzułmanami sprawiły, że jego namiestnik był potężną postacią, a siły tego temu brały udział w kilku buntach w VIII wieku.
W związku z tym w IX wieku został on rozbity: mniejsze prowincje Charsianon i Kapadocja zostały utworzone, najpierw jako kleisourai, a później jako pełne temy, wzdłuż granicy na południu i wschodzie, podczas gdy około 819 roku wydzielono nadbrzeżne obszary Paflagonii i Chaldii, a następnie obszar Kolonei (najpierw pod doux, do 863 r. pod pełnym strategosem), pozostawiając tem ormiański obejmujący zachodni Pont.
Tem pozostawał w rękach bizantyjskich aż do końca XI wieku. Jednak w 1073 roku, po katastrofalnej bitwie pod Manzikertem, frankijscy najemnicy pod dowództwem Roussela de Bailleul przejęli kontrolę i rządzili regionem przez kilka miesięcy, aż do przywrócenia władzy bizantyjskiej przez generała Aleksego Komnena.
Wkrótce potem region został opanowany przez Turków Seldżuckich, a tylko kilka nadbrzeżnych fortów przetrwało. W 1075 roku, po 700 latach panowania bizantyjskiego, Amasya została podbita przez turkmeńskich emirów duńskich. Stała się ich stolicą, dopóki nie została zaanektowana przez seldżuckiego władcę Kiliç Arslana II. Cesarzom Komneńskim udało się odzyskać dla Cesarstwa regiony nadbrzeżne, ale motyw ormiański nie został przywrócony.
